چرا جشنواره موسیقی فجر تعطیل نشد؟ - یادداشت سریع

به گزارش گروه فرهنگی خبرنگاران، نشست هیات انتخاب سی و ششمین جشنواره موسیقی فجر با حضور سید محمد مجتبی حسینی معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و محمد اله کمک مدیرکل دفتر موسیقی برگزار گشت.

در این نشست حسن ریاحی دبیر سی و ششمین جشنواره موسیقی فجر و مرتضی امیری اسفندقه، بهداد بابایی، محمدرضا چراغعلی، احسان ذبیحی فر، امیرعباس ستایشگر، کارن کیهانی، محمدعلی مرآتی و امین هنرمند، اعضای هیات انتخاب گروه ها و آثار جشنواره حضور داشتند.

انتقاد معاون هنری ارشاد از ارائه و بیان هنر در شرایط فعلی

سید مجتبی حسینی معاون امور هنری در این نشست گفت: متأسفانه تصویری که از هنر ارائه و بیان می شود، تصویری است که با اصل و واقعیت مطابقت نداشته و تصویر ناقص و غیرواقعی از هنر است، در حالی که اصل منظر هنر بسیار گسترده تر و جذاب تر است. ما کمتر توانسته ایم خودمان را در این آینه بی دروغ و دریغ هنر تماشا کنیم بنابراین ضرورت دارد که تصویر واقعی از هنر در کشور ارائه شود.

حسینی اضافه نمود: وضع امروز هنر ایران از جهاتی خوب است و از جهاتی، نقصان هایی دارد. در قیاس با قسمت های منابع هنر، نقص ها بیشتر دیده می شود. این در حالی است که سرعت رشد منابع انسانی هنر در ایران قابل توجه است. به طوری که در حال حاضر بیش از 250هزار نفر در دانشگاه های کشور مشغول به تحصیل هنر در مقاطع مختلف هستند. البته طبق آخرین بررسی ها حدود شش هزار آموزشگاه آزاد هنری فعالیت دارند که فقط در حوزه موسیقی، بیش از دو هزار آموزشگاه در حال تدریس موسیقی هستند. در مجموع این آموزشگاه ها، نیم میلیون نفر در حال آشنایی با هنر در سطوح مختلف هستند که با احتساب خانواده های این هنرجویان جمعیت قابل توجهی در ارتباط تنگاتنگ با هنر قرار دارند.

وی بیان نمود: به این تناسب، رویداد هایی برای هنر طراحی شده است که گاهی اوقات، این رویداد ها بسیار مناسب بوده، گاهی خوب بوده و گاهی متوسط بوده و گاهی کارکرد مناسب را نداشته است. امروز بیش از حدود 260جشنواره در حوزه های مختلف هنر با حمایت معاونت هنری در حال برگزاری است. برخی از این جشنواره ها می تواند برگزار نشود و بیشتر فرصت سوزی است. برخی از این جشنواره ها نیز بسیار ارزشمند و متفاوت است و برخی دیگر می تواند و باید تبدیل به یک برند خاص ملی و بین المللی شود. به عنوان مثال در حوزه موسیقی، جشنواره موسیقی جوان، جشنواره ای فوق العاده اثرگذار و متفاوت است. اما به اندازه امتیاز و مختصاتی که داراست، شایسته است معرفی آن در سطح ملی با شور بیشتری انجام شود.

شرط ارتقای جشنواره موسیقی فجر در تقویم رویداد های بین المللی

معاون امور هنری درباره جشنواره های هنری فجر گفت: برخی از جشنواره های فجر مانند جشنواره تئاتر فجر توانسته اند جای خود را در عرصه ملی یا بین المللی پیدا کنند. جشنواره موسیقی فجر نیز از رویداد های باسابقه و مهم در عرصه ملی است که اگر با تعامل و تأمل، کیفیت این رویداد ارتقا یابد دور و دیر نخواهد بود که این جشنواره نیز بتواند در سطح بین المللی، وجود و حضور تأثیرگذار خود را بهتر و بیشتر اعلام کند، کما اینکه در منطقه نیز به ویژه در سال های اخیر، تعداد جشنواره های موسیقی تحت عنوان موسیقی مقام که می تواند مترادف حوزه موسیقی اصیل در نظر گرفته شود، کم نیست.

حسینی با تاکید بر تعامل انسانی و حضور هنرمندان در جشنواره ها گفت: گاهی ممکن است جشنواره ای از نظر منابع مالی، فوق العاده سرشار باشد، اما اینکه چقدر بستر تعامل هنرمندان را فراهم کند و موجب رشد استعداد هایی شود که در این جشنواره همراهی می کنند، اتفاقی نیست که فقط با بودجه قابل تمهید باشد، بلکه ناگزیر سرشار بودن فضای انسانی در کنار همدیگر می تواند مشخص کننده باشد. خوشبختانه کشور ما از سرمایه منابع انسانی هنر برخوردار است و به آن مباهات می کنیم، بنابراین با همراهی هنرمندان می توان سال به سال جشنواره موسیقی فجر را به اعتباری رساند که شایسته موسقی کشور است.

وی اضافه نمود: در این شرایط کرونایی گزینه های مختلفی درباره جشنواره ها مطرح بود و پرسش نخست این بود که جشنواره ها باید برگزار شوند یا خیر؟ بر اساس نظام ارزیابی جشنواره ها، جشنواره های کم اثرتر برگزار نشدند. اما در ازای این توقف در رویداد ها جریانی برای تولید آثار در آن رشته هنری طراحی و حمایت از آثار تولید محور قرار گرفت. از سوی دیگر تعطیلی یا مسکوت ماندن برخی از جشنواره های اثرگذار می توانست آسیب های کلان تری داشته باشد. برای برگزاری جشنواره های فجر چند طرح با توجه به شرایط شیوع کرونا در زمان برگزاری پیش بینی و برنامه ریزی شد، تا برگزاری جشنواره های فجر با توجه به پیشینه و استمرار آنها، تداوم یابد. تجربه هایی که در شرایط کرونا برای برگزاری رویداد ها به دست آمده است برای جشنواره های فجر به کار گرفته می شود.

بخش رقابتی و جایزه باربد در سی و ششمین جشنواره موسیقی فجر

محمد اله کمک مدیرکل دفتر موسیقی در این نشست گفت: هیات انتخاب آثار و گروه ها، در یک بخش گروه ها را برای اجرا در جشنواره انتخاب می کنند. در این بخش تعدادی از گروه ها از طریق فراخوان انتخاب می شوند و گروه هایی نیز با دعوت و تایید هیات انتخاب در جشنواره اجرا می کنند. در شورای سیاستگذاری جشنواره مصوب شد که جشنواره بخش رقابتی داشته باشد؛ بنابراین هیات انتخاب در این دوره در بخش رقابتی آلبوم های سال های 97 و 98 را بررسی و برگزیدگان را در بخش های مختلف انتخاب و جایزه باربد را به هنرمندان و آثار برگزیده اهدا می کند.

دلایل پذیرش دبیری جشنواره سی و ششم از زبان حسن ریاحی

حسن ریاحی، دبیر سی و ششمین جشنواره موسیقی فجر با قدردانی از شورای سیاستگذاری و هیات انتخاب جشنواره گفت: در این شرایط باید کمک و حرکتی بین هنرمندان جوان ایجاد کرد به همین دلیل دبیری جشنواره را پذیرفتم و کار را آغاز کردم. امروز خوشحالم که تعداد شرکت کنندگان قابل توجه است و آثار از لحاظ کیفیت نیز بهتر شده اند.

ریاحی با تاکید بر ایجاد زمینه هایی برای استعداد های موسیقی گفت: ما جوانان را در جشنواره ها تشویق می کنیم و به آنان جایزه می دهیم، اما وقتی جشنواره تمام شد، آن ها را رها می کنیم. بنا بر تجربه ای که چند سال پیش در صدا و سیما داشتم، معتقدم باید انجمن موسیقی جوان یا نهادی برای استعداد های جوان موسیقی تشکیل شود تا بتوان زمینه فعالیت استعداد ها را فراهم کرد. همین مسائل باعث می شود حرکت لازم ایجاد و اثر تولید شود. باید در این باره فکر کرد. اگر چنین فضایی شکل بگیرد، عاقبت جشنواره ها نیز خیر خواهد بود.

پیشنهاد یک موزیسین به دفتر موسیقی وزارت ارشاد

احسان ذبیحی فر در این نشست گفت: ضرورت دارد جریانی شکل بگیرد تا ژانربندی های موسیقی کمی دقیق تر و مشخص تر شود، به ویژه برای موزیسین هایی که کار می کنند تا خودشان بدانند اثری که منتشر می کنند در کدام ژانر قرار می گیرد، یا وقتی در جشنواره های مختلف شرکت می کنند، شرایط معلوم باشد. پیشنهاد می کنم دفتر موسیقی، موضوع را مدیریت کند و جمعی از دانشگاهیان، موزیسین ها و متخصصان برای بررسی و مطالعه درباره ژانر ها تشکیل شود. این کار زمینه هایی ایجاد می کند تا مخاطبان موسیقی نیز بیشتر و دقیق تر با دسته بندی های موسیقی آشنا شوند.

گزارش عضو ستاد برگزاری درباره بخش رقابتی

امیرعباس ستایشگر تهیه کننده و عضو ستاد برگزاری جشنواره موسیقی فجر نیز با اشاره به آمار جشنواره گفت: با توجه به توقف دو ساله جایزه باربد استقبال هنرمندان در بخش رقابتی قابل توجه است و 148 آلبوم برای داورای ارائه شد که بیشترین آمار مربوط به حوزه موسیقی دستگاهی با کلام است.

وی ادامه داد: در بخش غیررقابتی نیز 101 گروه در سامانه و از طریق فراخوان برای حضور در جشنواره ثبت نام کردند، اما تعدادی از گروه ها به دلایلی مانند شیوع کرونا نتوانستند تمرین جمعی داشته باشند یا به زمان بندی ستاد جشنواره نرسیدند. در نهایت 61 گروه ثبت نامی در فراخوان بررسی شد. امسال با توجه به برگزاری جایزه باربد و همچنین شیوع کرونا جدول اجرا های جشنواره کوچکتر است.

ضرورت بررسی تک آهنگ ها در بخش رقابتی جشنواره آینده

محمدرضا چراغعلی در ادامه نشست گفت: مرزبندی بین موسیقی ها دچار تغییرات زیادی شده و نیاز است عناوین جدیدتری پیدا شود یا محدودتر شود. در حال حاضر تمام ژانر های مختلف موسیقی در حال تعامل با یکدیگر هستند. ما قانون حق انتشار نداریم و فروش فیزیکی آثار در زمینه موسیقی پاپ و تلفیقی به شدت محدود شده و عملاً ناشران و تولیدکنندگان و خود هنرمندان، این نیاز را احساس نمی کنند که اثرشان را به صورت فیزیکی عرضه کنند. خیلی از کار هایی که دو سال گذشته در موسیقی تلفیقی و پاپ ارائه شده به صوت تک اهنگ بوده که در فضای مجازی منتشر شده و ثبت نشده است. این آثار از دید جشنواره جا مانده اند و جشنواره فقط به آلبوم هایی که منتشر شده اند اکتفا کرده است. امسال تعداد آلبوم ها در بخش موسیقی پاپ و تلفیقی کم بود که یکی از دلایل، انتشار آثار به صورت تک آهنگ است. به همین منظور پیشنهاد می شود برای جشنواره سال آینده، فکری اساسی در حوزه تک آهنگ ها شود، چرا که مدیای عرضه موسیقی تغییر کرده است.

وی بیان نمود: فکر می کنم برای سال آینده باید این نکته لحاظ شود و همچنین موسیقی های سریال ها و فیلم های سینمایی و موسیقی که مردم گوش می کنند و پرمخاطب هستند، رصد شود.

توجه جشنواره فجر به موسیقی ردیف دستگاهی

محمدعلی مرآتی با تاکید بر توجه حوزه موسیقی دستگاهی گفت: در جشنواره فجر از ابتدا تا به امروز، در بخش موسیقی دستگاهی، تا حدودی از حوزه ای که موسیقی دستگاهی درون آن واقع شده است، غافل شده ایم. ما با حوزه ای به اسم ایرانی، عربی، تُرکی روبرو هستیم، یعنی از مقام اویغور ها و شش مقام در ماوراءالنهر تا دستگاه در ایران، دستگاه و مُقام در آذربایجان تا موقام تُرک ها. غفلت جشنواره فجر به این دلیل است که همیشه خلأیی وجود داشته و اصلاً با این حوزه ها ارتباطی برقرار نکرده است.

وی اضافه نمود: ایران، طبق آنچه افراد فعال در حوزه (ایرانی، عربی، تُرکی) می گویند، کشوری است که تا قرن دهم هجری خاستگاه این موسیقی است. این موضوع بسیار مهم است. جشنواره می تواند در همه زمینه ها به ویژه بخش پژوهشی فعال تر عمل کند. فکر می کنم مهم ترین وظیفه جشنواره موسیقی فجر، بحث های هویتی بوده و باید تحلیل تاریخ و تاریخ نگری صورت بگیرد. در بخش پژوهش هم باید به بخش خاورمیانه، به دلیل تحریف تاریخ، نگاه خیلی ویژه ای کرد.

لطفا نگاه تخصصی را از قلم نیاندازید!

امین هنرمند مدرس، آهنگساز و یکی از اعضای هیات انتخاب جشنواره سی و ششم موسیقی فجر نیز دراین نشست گفت: در رشته های خاصی مثل موسیقی کلاسیک باید عرضه و تقاضا را در نظر گرفت بویژه با توجه به اینکه در چند ماه گذشته، مقوله نشر تحت تأثیر کرونا قرار گرفته است، مخاطب این نوع موسیقی و مجال عرضه موسیقی کلاسیک محدود است. البته بحث حمایت همیشه مطرح است. بسکمک این موضوع را همیشه متوجه دولت و منابع دولتی می دانند، در صورتی که در خارج از کشور نهاد های خصوصی در تقویت موسیقی، نقش زیادی دارند. اما مدیریت این موضوع می تواند توسط نهاد های دولتی انجام شود. اینکه چگونه از افرادی که علاقه مند به هزینه کردن در موسیقی هستند، استفاده شود. می توان این افراد را جذب کرد تا هم از حمایت دولتی و هم حمایت خصوصی افراد برخوردار بود.

وی اضافه نمود: موضوع تخصصی شدن و جداسازی تخصص ها در موسیقی بسیار مهم است و باید در تمام نهاد های دولتی، غیر دولتی، شورا های سیاست گذاری و شورا های مدیریت ارکستر نهادینه شود. در موسیقی نیز درست مثل رشته پزشکی، رشته های کاملاً متفاوت و تخصصی وجود دارد. باید این نگاه تخصصی همه جا مورد توجه باشد. البته تصور می کنم باید در فراخوان سال آینده، تفکیک شده تر در ارتباط با آهنگسازی و نوازندگی در هر رشته موضوع مشخص شود.

روایت عضو هیات انتخاب از یک نقطه ضعف مهم

کارن کیهانی آهنگساز و عضو دیگر هیات انتخاب جشنواره با اشاره به حضور جوانان در جشنواره گفت: امسال حضور قابل توجه جوانان نخبه و دانشگاهیان را در جشنواره شاهد هستیم و تعاملی با دانشگاه ها برقرار شد.

کیهانی ادامه داد: موضوعی که نقطه ضعف محسوب می شود، بحث ژانربندی است. در موسیقی کلاسیک اروپایی، طبیعتاً هر چه به امروز نزدیک تر می شویم، ژانر ها و مکاتب بیشتر می شوند و توصیف های دقیق تری نسبت به مکاتب صورت می گیرد، در صورتی که در موسیقی دستگاهی گویا مجبور شده ایم از یک سری اسامی استفاده کنیم، مثلاً موسیقی ارکسترال دستگاهی یا موسیقی معاصر دستگاهی. مرزبندی ها در این نام ها مشخص نیست و این موضوع به کار نظری نیاز دارد. همچنین درباره عنوان موسیقی تلفیقی نیز لازم است که فکر و گفتگو شود، چون در بسکمک از این نوع موسیقی که عنوان تلفیقی به آن داده می شود، تلفیقی صورت نگرفته است.

ژانر بندی را می توانیم از همین دوره آغاز کنیم

محمد اله کمک مدیرکل دفتر موسیقی گفت: موضوع ژانربندی را که مد نظر همه دوستان است می توان در همین جشنواره امسال، دستمایه گفت وگوی استادان و نخبگان قرداد و برای اجرایی شدن آن کار هایی را آغاز کرد. البته این فرآیند می بایست با مشارکت استادان و هنرمندان و متخصصان این موضوع بررسی و گفتگو شود.

سید مجتبی حسینی معاون امور هنری در خاتمه نشست گفت: فرهنگ ایرانی، می تواند نه صرفا در موسیقی بلکه برای جهان معاصر هنر مورد توجه باشد و در این زمینه پُرکاری کشور های دیگر در کنار کم کاری های ما هم مورد نظر است. ما بیشتر درگیر رفع مسائل و مقتضیات روزانه در امر هنر شده ایم، به جای اینکه برنامه ریزی کلان میان مدت و بلندمدت انجام دهیم. اگر ابتلای تنگنا های مالی را تجربه می کنیم و امیدواریم که موقت باشد، هم افزایی توان های انسانی می تواند بسیار کمک کند تا قدم هایی برداریم. این موارد و مسایلی که درباره ژانربندی در موسیقی مطرح شد با کمک شما دوستان و هنرمندان که تخصص و شناخت دارید پیگیری می شود.