درگیری ایروان، باکو دوباره شدت گرفته است - یادداشت سریع

به گزارش ایسنا، پایگاه دویچه وله در گزارشی درباره بالا گرفتن مجدد مناقشه میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر منطقه قره باغ می نویسد: فروشگاه ها در شهر استپاناکرت (خانکندی- مرکز قره باغ) هنوز باز هستند اما قفسه های فروشگاه از کالا خالی است. مواد غذایی، دارو، سوخت و کالاهای بهداشتی - در این مرکز غیررسمی منطقه جدا افتاده قره باغ، منطقه ای که در سطح بین المللی به عنوان بخشی از خاک جمهوری آذربایجان به رسمیت شناخته شده، عملا کمبود هر نوع کالایی وجود دارد.

این منطقه مورد مناقشه ساکنان اکثرا ارمنی دارد. کالاهای این منطقه تنها از یک مسیر دسترسی یعنی کریدور لاچین منتقل می شوند؛ این کریدور به ارمنستان منتهی می گردد اما جمهوری آذربایجان در دسامبر 2022 این کریدور را مسدود و ارتباط آن منطقه با دنیا خارج را قطع کرد.

شبکه آلمانی گزارش داده صلیب سرخ بین الملل و نیروهای روسی ناظر بر توافق آتش بس حاصل شده در مذاکرات سال 2020 بین ایروان و باکو، اخیرا بعد از مدتها توانستند محموله های یاریی را به قره باغ انتقال دهند. الهام علی اف، رئیس جمهوری آذربایجان ماه ژوئن گذشته بعد از یک مورد درگیری بین سربازان ارمنستان و جمهوری آذربایجان در مرز مشترک دو کشور، محاصره علیه قره باغ را تشدید نموده و ساکنان این منطقه را منزوی تر از قبل کرد.

ایست بازرسی آذربایجان بر کریدور لاچین

منابع ارمنستانی گفتند، حدود 120000 نفر در قره باغ مجبور به تحمل شرایطی سخت هستند اما مقام های جمهوری آذربایجان می گویند این رقم به مقدار چشمگیری پایین تر است. در هر صورت کمبود کالا در قره باغ به حدی شدید می گردد که هنریک مخیتاریان، فوتبالیست سرشناس ارمنستانی و سفیر یونیسف در اوایل ماه اوت در توئیتی خواهان برداشته شدن سریع محاصره از این منطقه بنا به دلایل انسان محبت آمیز شد.

ارمنستان و جمهوری آذربایجان عملا ماه هاست که بر سر انتها دادن به نزاع خود مذاکره داشته اند. هرگونه تحول در این مذاکرات به مثابه گام بزرگی به جلو در قبال مناقشه ای است که بالغ بر 30 سال ادامه پیدا نموده است. نخستین جنگ بین دو کشور در اوایل دهه 1990 کمی بعد از فروپاشی اتحاد شوروی سابق به راه افتاد و بعد از آن دورهای مکرری از درگیری بین آنها در مرزی که هنوز تعریف نشده، اتفاق افتاده است.

منطقه قره باغ کاملا در داخل مرزهای جمهوری آذربایجان واقع شده است به همین علت این کشور اصل یکپارچگی ارضی را مبنای ادعای خود بر این منطقه قرار می دهد. این منطقه از طرف دیگر دارای جمعیت اکثرا ارمنی است به همین علت ارمنستان بر حق مردم این منطقه برای مشخص سرنوشت خود تاکید می نماید. در سال 1991 بخشهایی از قره باغ اعلام استقلال کردند اما هیچ کشوری در دنیا این استقلال را به رسمیت نشناخت. حتی ارمنستان هم احتمالا به خاطر حفظ امکان مذاکرات صلح با جمهوری آذربایجان این کار را نکرد.

در سال 2020، جنگ دومی بین دو کشور بر سر این منطقه درگرفت. آتش بسی که با میانجیگری مسکو در ادامه حاصل شد به جمهوری آذربایجان یاری کرد کنترل بخش هایی از این منطقه مورد مناقشه را دوباره به دست بگیرد. با وجود نظارت نیروهای روسی بر این آتش بس، همچنان درگیری های مرگبار بین دو طرف اتفاق می افتند. تخمین زده می گردد که نزدیک به 35000 نفر از زمان شروع جنگ ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر قره باغ جان خود را از دست داده و صدها هزار نفر مجبور به فرار از منطقه شده اند.

نمایندگان باکو و ایروان در عرض دو سال گذشته چندین بار نشست هایی را در شهرهای بروکسل، واشنگتن و مسکو با هدف تبدیل توافق آتش بس شنماینده به یک معاهده صلح پایدار داشته اند. 6 دور مذاکرات بین دو طرف تنها با میانجیگری اتحادیه اروپا برگزار شده است. در ماه مه، نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان موضعی جنجالی را اعلام نمود که ارمنی ها را غافلگیر کرد؛ او گفت ارمنستان قره باغ را تا زمانی که ارامنه ساکن آنجا به عنوان یک اقلیت حمایت شده از حقوق فراگیر و تضمین های امنیتی برخوردار شوند به عنوان بخشی از جمهوری آذربایجان به رسمیت خواهد شناخت.

با این وجود، دولت خودخوانده قره باغ، متشکل از ارمنی ها، که از سال 2017 این منطقه را جمهوری آرتساخ می نامد، تا به امروز نپذیرفته که با خاک جمهوری آذربایجان ادغام گردد.

الهام علی اف، رئیس جمهوری آذربایجان نیز ظاهرا به این راهکار علاقه ای نشان نداده است. او بارها خواهان انحلال دولت و پارلمانجمهوری آرتساخ و ادغام ارامنه آنجا به عنوان شهروندان عادی و وفادار به جمهوری آذربایجان شده است. علی اف اخیرا این موضع خود را به عنوان شرطش برای اجازه به رساندن یاری به ارمنی های گرفتار شده در قره باغ عنوان نمود - شرطی که این ارمنی ها بلافاصله رد نموده و یک پیشنهاد مسموم توصیف کردند.

منافع کشورهای همسایه به ویژه روسیه و ترکیه باعث پیچیده تر شدن مذاکرات باکو و ایروان شده است. آنکارا به طرزی کم و بیش آشکار حامی جمهوری آذربایجان است. دو کشور با توجه به قرابت های قومی و فرهنگی بین جوامع ترک زبانشان، هر یک قائل به مفهوم یک ملت، دو کشور هستند. ترکیه بعلاوه یکی از مشتریان مهم گاز طبیعی جمهوری آذربایجان است.

رسانه آلمانی در انتها می نویسد: از طرف دیگر موضع روسیه در قبال مساله قره باغ پیچیده تر است چون با هر دو کشور که برآمده از شوروی سابق هستند روابطش را حفظ نموده هر چند که روابطش به ارمنستان به علت وجود جامعه مسیحیان ارتودوکس این کشور نزدیک تر است. روسیه به هر دو کشور تسلیحاتش را می فروشد اما تنها برای ایروان قیمتی ممتاز در نظر می گیرد. روسیه از طرفی یک پایگاه نظامی در شهر گیومری، دومین شهر بزرگ ارمنستان دارد.

جمهوری آذربایجان در پی توافق آتش بس اخیر خود با ارمنستان که با واسطه گری مسکو حاصل شد توانست منطقه ها وسیعی از قره باغ را در کنترل بگیرد. به عبارت دیگر، ارتش روسیه که قرار است نقش نیروی صلحبان را داشته باشد و نسبت به درگیری هایی که مکررا بین باکو و ایروان بالا می گیرد بسیار خویشتندار است.

دیپلمات های خارجی گفته اند ممکن است تا فصل پاییز توافقی صلح رسمی بین دو کشور حاصل گردد اما همچنان موانع قابل توجهی برای چنین توافقی وجود دارد که باید بر آن ها غلبه نمایند.