تقویت مواضع ایران در نشست غیرمتعهدها - یادداشت سریع

ریاست اجلاس به مدت 3 سال از اندونزی به جمهوری آذربایجان که ازسال 2011 به عضویت این سازمان پذیرفته شده است، انتقال خواهد یافت. روزهای چهارشنبه و پنجشنبه اجلاس وزرای خارجه این سازمان برگزار گشت و بیانیه سرانجامی نشست را مهیا خواهند کرد.

این سازمان که محصول دوران نظام دوقطبی و جنگ سرد و رقابت دوبلوک شرق و غرب و سازمان های ورشو و ناتو بود و پس از طرح ایده آن درسال 1955 در اندونزی، در سال 1961 در یوگسلاوی با هدف عدم وابستگی به بلوک های شرق و غرب و پیمان های ورشو و ناتو، ایستادگی در برابر تسلیحات هسته ای و تلاش برای بدون تسلیحات و تحکیم صلح و ثبات و امنیت جهانی و توسعه و پیشرفت کشورها با حضور عمدتاً برخی کشورهای فقیر و متوسط آسیایی و آفریقایی و بعضاً امریکای لاتینی تشکیل شد، در ابتدا قریب 30 عضو داشت اما به مرور و پس از فروپاشی شوروی سابق و نظام دوقطبی و حذف پیمان ورشو و سرانجام جنگ سرد دوقطبی، تعداد اعضای آن به 120 کشور رسید.

اگرچه وجود چنین پیمان و سازمانی در دوره جنگ سرد و نظام بین الملل دوقطبی بیشتر معنا پیدا می کرد و تحرک سازمان مؤثرتر و ملموس تر می نمود اما پس از سرانجام نظام دوقطبی و الغای پیمان ورشو نیز در فرآیند تکثرگرایی و چندجانبه گرایی در نظام بین الملل و عدم تأثیرپذیری از نظام تک قطبی که امریکا و حامیانش درصدد یکجانبه گرایی هستند، دارای شأنیت بوده و در حد و اندازه وزن خود، از توان ایفای نقش در سازمان ملل متحد برخوردار بوده و در قبال مسائل مهم بین المللی تلاش جمعی نسبتاً قابل قبولی کرده است.

اگرچه ماهیت قبلی سازمان غیرمتعهدها به دلیل فروپاشی بلوک ها دچار تحول شده و غیرمتعهد بودن به معنای سابق آن وجود ندارد و اکثریت کشورهای عضو به دلایل مختلف اقتصادی، سیاسی و نظامی تحت تأثیر امریکا، اروپا، چین و روسیه هستند اما اتخاذ مواضع دسته جمعی اعضای این سازمان در برابر برخی اقدامات زیاده خواهانه و مداخله گرایانه قدرت های بزرگ در امور داخلی کشورها و مسائل مبرم مربوط در جهان ملتهب، نگران کننده و بحران کنونی بویژه در خاورمیانه و غرب آسیا می تواند تا حدودی نقش ریختن آب بر آتش های برافروخته شده را ایفا کند و فرصت هایی برای یافتن راهکارهای برون رفت از شرایط نابسامان کنونی به دست دهد و از این رهگذر نقش مجمع عمومی سازمان ملل متحد را از طریق صدور قطعنامه های اتحاد برای صلح تقویت کند و زمینه ساز ایجاد توازن نسبی در عملکرد شورای امنیت این نهاد بین المللی شود.

از همین رو برگزاری هجدهمین اجلاس سران سازمان کشورهای غیرمتعهد در باکو می تواند به همین دلیل راهگشا باشد و رئیس جمهوری اسلامی ایران در ادامه مساعی خود و هیأت همراه در اجلاس اخیر مجمع عمومی سازمان ملل و حاشیه آن، در نشست سران غیرمتعهدها در باکو و حاشیه آن نیز جهت دریافت حمایت های بیشتر و تقویت مواضع ایران نسبت به طرح مجدد پروژه های صلح و امنیت و توسعه در خلیج فارس، خاورمیانه و غرب آسیا همت مضاعفی کند و هیأت همراه نیز به همین دلیل با کنشگری فعال پیگیری این روند را قوت بخشد.

بدیهی است هرگونه بحران و جنگ در منطقه موجب هدر رفتن امکانات مادی، معنوی و فرصت های کشورهای درگیر و حتی غیر درگیر خواهد شد و مانع سترگی در برابر توسعه و پیشرفت همه جانبه کشورها و افزایش وابستگی آنان به قدرت های بزرگ خواهد شد و رفاه ملت ها و پیشرفت کشورها بویژه ملت ها و کشورهای مسلمان را تحت علامت سؤال بسیار بزرگی قرارخواهد داد. لذا به نظر می رسد اولین هدف نشست های وزرای خارجه و رؤسای دولت های غیرمتعهد و همه کشورهای منطقه و ایران و خارج نزدیکش، یافتن راه های حل اختلافات و بحران های موجود میان کشورها و تأمین امنیت منطقه و کشورها و حرکت جدی در راستا توسعه همه جانبه کشورها و رفاه ملت هاست که اگر این تلاش ها محقق و اهداف حاصل شود، در آن صورت می توان از مؤثر بودن این سازمان و سازمان های مشابه سخن گفت، در غیر این صورت اینگونه نشست ها بیشتر شبیه سفرهای توریستی هزینه بردار برای ملت ها و مشورت های بدون نتیجه خواهد بود.

سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان

منتشر شده در روزنامه اعتماد پنج شنبه 2 آبان98