گرمی روابط تهران-دوشنبه؛ ضرورتی فراتر از سوء تفاهم های سیاسی - یادداشت سریع

از وبسایت ویکی پدیا دیدن نمایید.

حسن بهشتی پور تحلیلگر مسائل آسیای مرکزی و قفقاز در یادداشتی که در اختیار دفاتر منطقه ای خبرنگاران قرار داد، سفر وزیر کشور تاجیکستان به ایران را فرصت بسیار مناسبی دانست تا راه های کاهش مسائل توسعه مناسبات دو کشور از نزدیک بررسی شده گامهای جدیدی در بازسازی روابط برداشته شود.

روز دوشنبه رمضان رحیم زاده وزیر کشور تاجیکستان در رأس یک هیأت بلند پایه رسمی وارد تهران شد. وی دومین مقام عالی رتبه تاجیکی است که بعد از سفر شیرعلی میرزا وزیر دفاع تاجیکستان در فروردین گذشته از ایران بازدید می کند.

پیش از آن نیز در اسفند سال 1399 عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور ایران به تاجیکستان سفر کرده بود. همچنین حضور محمد جواد ظریف وزیر خارجه کشورمان در نهمین اجلاس قلب آسیا- فرایند استانبول به میزبانی شهر دوشنبه گواه آن است که در چند ماه اخیر شاهد تحول اساسی در بهبود روابط دو کشور هستیم.

از سال 1394 روابط ایران و تاجیکستان بر سر سوء تفاهمی در مورد موضع تهران نسبت به نهضت اسلامی در تاجیکستان به کدورت و سردی انجامید، اگرچه تاجیکستان هیچگاه نتوانست ادله ای روشن و مستند برای اثبات تروریست بودن حزب نهضت اسلامی تاجیکستان ارائه کند اما در هر صورت روابط ایران و تاجیکستان به این بهانه در 6 سال گذشته به سمت سردی روابط و حتی در مواردی تیرگی رفت.

به ویژه زمانی که برنامه های ساختگی تحت عنوان مستندسازی علیه ایران ساخته و در تلویزیون تاجیکستان پخش شد. اما این تلاش های بی ثمر هیچگاه نتوانست ضربه جدی بر روابط عمیق تاریخی دو کشور تاثیر وارد سازد چرا که ریشه های ارتباط مردم ایران و تاجیکستان در عمق تاریخ و فرهنگ دو کشور رسوخ یافته و نمی توان با فضا سازی رسانه ای منفی این ریشه های سترگ را از بین برد. به ویژه آنکه در این مدت طرف ایرانی با درایت تلاش کرد خطاهای اجرا شده را نادیده گرفته و از اقدام های متقابل پرهیز کند.

با سفر وزیر دفاع تاجیکستان در 17 فروردین گذشته به ایران و اکنون سفر رحیم زاده وزیر کشور تاجیکستان به تهران می توان گفت پایان منطق بر احساسات غلبه کرده و شاهد یک آغاز مجددی در راستای احیای روابط دو کشور هستیم.

با توجه به اینکه قرار است اجلاس سران کشورهای عضو شانگهای به میزبانی شهر دوشنبه در شهریور ماه سال جاری برگزار شود، به نظر می رسد رئیس جمهور منتخب جدید ایران، در نخستین سفر خارجی خود به تاجیکستان سفر کند. با توجه به اینکه ایران عضو ناظر این سازمان مهم منطقه ای است، احتمال سفر رئیس جمهور آینده به تاجیکستان بسیار زیاد است.

از آنجا که روابط دو کشور دوست و هم فرهنگ ایران و تاجیکستان بر اساس یک سیاست مبنایی پایدار است هیچگاه تغییر دولت ها در دو کشور موجب تحولات اساسی در جهت گیری های دو کشور نمی شود. به همین دلیل به نظر می رسد دولت آینده ایران که از مرداد ماه کار خود را آغاز می کند با قدرت و تاکید بیشتری ترمیم روابط و گسترش روز افزون مناسبات دو کشور را در دستور کار خود قرار دهد.

به موازات حرکت جدیدی که در بهبود مناسبات دو کشور از هر دو سو شاهد هستیم، از طرف مخالفان توسعه روابط ایران و تاجیکستان ، فضاسازی های خبری طراحی شده تا در این فرایند مسائل جدیدی را ایجاد کنند. از جمله اینکه مطرح شده دلیل تمایل دولت تاجیکستان برای بازسازی روابط با ایران به سبب تنش های اخیر بین تاجیکستان و قرقیزستان اجرا شده است. بر مبنای این جریان سازی خبری دولت تاجیکستان از طریق ترمیم روابط خود با ایران قصد دارد موقعیت خود را در برابر قرقیزستان تقویت کند .

در ارزیابی این موضوع گرچه نمی توان به طور قاطع چنین تحلیلی را رد کرد اما می توان گفت از نگاه ایران روابط با کشورهای آسیای مرکزی یک روابط راهبردی مبتنی بر منافع متقابل است و ایران به هیچ وجه حاضر نیست وارد درگیری ها و اختلاف های کشورهای منطقه شود.

البته ایران آمادگی خود را برای میانجیگری بین دو کشور دوست خود یعنی تاجیکستان و قرقیزستان اعلام کرده اما هرگز نمی خواهد با حمایت از یکطرفه به اختلاف های موجود دامن بزند. زیرا دو کشور تاجیکستان و قرقیزستان به عنوان دو کشور همسایه به راحتی می توانند از طریق گفت وگو و مذاکرات دوجانبه بر مسائل پیش آمده غلبه کنند.

سیاست مستقل ایران اجتناب از دخالت در درگیری های منطقه و تاکید بر شکل گیری همکاری های منطقه ای برای مقابله با بحران زایی در آسیای مرکزی بوده است زیرا هر گونه اختلاف های مرزی و سرزمینی می تواند بهانه ای برای حضور قدرت های سلطه جو در منطقه باشد. به ویژه آنکه اخیرا اخباری در مورد اینکه آمریکا قصد دارد بعد از خروج از افغانستان پایگاه هایی در آسیای مرکزی احداث کند.

با در نظر دریافت مجموعه مواردی که مطرح شد می توان دیدار وزیر کشور تاجیکستان از ایران را گام دیگری در راستای بهبود مناسبات دو کشور دانست. در واقع این دیدارها را باید بیشتر اصلاح سیاست غلط گذشته در قبال ایران بدانیم.

ایران و تاجیکستان در ابعاد مختلف سیاسی ، اقتصادی، فرهنگی و دفاعی منافع مشترکی دارند که این منافع به هیچ وجه در تعارض با منافع سایر کشورها قرار نمی گیرد و بلکه می تواند به توسعه همکاری های منطقه ای نیز کمک کند. پروژه همکاری حمل و نقل ریلی بین ایران ، افغانستان و تاجیکستان و همکاری های ایران ، ترکمنستان و ازبکستان از نمونه های پیروز اینگونه همکاری ها بشمار می رود.

اگر موضوع تحریم های جاری علیه ایران پایان یابد و همچنین ایران پیروز شود بار دیگر در پروژه های اقتصادی منطقه مشارکت فعال تری داشته باشد، بدون شک رسیدن به منافع مشترک می تواند زمینه ساز روابط پایدار و توسعه آن در آینده شود. انتظار می رود هر دو طرف ایران و تاجیکستان بتوانند مسائل موجود را یکی یکی بر طرف کنند.

دیدار وزیر کشور تاجیکستان فرصت بسیار مناسبی را فراهم می کند که مسئولین عالی رتبه از نزدیک راه های کاهش مسائل توسعه مناسبات دو کشور را از نزدیک بررسی کرده و به طرح های جدیدی در بازسازی روابط برسند.

ح