موزه ارمیتاژ، افتخار ملی روسیه - یادداشت سریع

موزه ارمیتاژ (آرمیتاژ یا هِرمیتاژ)، واقع در سن پترزبورگ روسیه، با 3 میلیون اثر هنری (که البته همه به طور هم زمان نمایش داده نمی شوند)، یکی از بزرگ ترین موزه های جهان و از قدیمی ترین گالری های هنری و موزه های تاریخ و فرهنگ بشری در جهان است.

لغت ارمیتاژ که ریشه فرانسوی دارد به معنای جای خلوت است. این موزه بزرگترین موزه جهان است که افتخار ملی روسیه به شمار می رود و نشانه هنر معماری و فرهنگ روسیه است.

این موزه دارای مجموعه ای از آثار هنری تراز اول جهان و بعلاوه کاخ های زیبا و اتاق های مجلل است که در زمان های مختلف به وسیله معماران معروف جهان طراحی شده است.

مجموعه بزرگ آرمیتاژ در شش بنا به نمایش گذاشته شده است. بنای اصلی کاخ زمستانی نام دارد و در گذشته محل سکونت رسمی تزارهای روسیه بوده است.

موزه آرمیتاژ شعبه هایی بین المللی در آمستردام، لندن و لاس وگاس نیز دارد. از جمله هنرمندانی که آثارشان نقاط قوت مجموعه هنر غرب در موزه ارمیتاژ هستند، می توان به میکل آنژ، لئوناردو داوینچی، روبنس، ون دایک، رامبراند، رودن، مونه، سزان، ون گوگ، گوگن و پیکاسو اشاره نمود.

البته این موزه مجموعه آثار متعددی دارد که از جمله آن ها می توان به نشان ها، لباس ها و جواهرات سلطنتی، مجموعه متنوعی از جواهرات ساخته فابرژه (Fabergé) و بزرگترین کلکسیون موجود در جهان از طلای باستانی متعلق به اروپای شرقی و آسیای غربی اشاره نمود.

آثار هنری مثل نقاشی، مجسمه، صنایع دستی، جواهرات، کوبلن و تقریبا هر نوع اثر هنری در این موزه موجود است و در کنار آن ها اتاق های متعلق به خانواده تزارهای روسیه با تزیینات بسیار زیبا و با استفاده از سبک های مختلف را می توان مشاهده کرد. این موزه بزرگ دارای 1786 درب، 1945 پنجره و 1057 سالن یا اتاق است. در خصوص عظمت این موزه همین بس که اگر به هر اثر حدود یک دقیقه توجه نمائید، بایستی بیش از 11 سال به تماشای این موزه بپردازید.

پیدایش موزه

در سال 1764، کاترین کبیر با خرید بیش از دویست نقاشی در اروپا، جمع آوری این مجموعه مشهور را شروع کرد. سفرای روس در مرکز های بیگانه مأمور یافتن برترین مجموعه های هنری ارائه شده برای فروش - مانند مجموعه های برول سیاست مدار استان زاکسن آلمان، کروزا، کلکسیونر فرانسوی و نگارخانه والپول در انگلستان - بودند. کاترین کبیر، نگارخانه خود را گوشه عزلت یا خلوتگاه خود (my hermitage) می نامید زیرا تنها افرادی انگشت شمار اجازه ورود و تماشای آثار موجود در آن را به دست می آوردند.

کاترین در یکی از نامه های خود با تاسف چنین گفته است:

تنها موش ها و من می توانیم تمام این زیبایی ها را تحسین کنیم.

The State Hermitage Museum, St. Petersburg

او، نگارخانه خود را گوشه عزلت یا خلوتگاه خود می نامید زیرا تنها افرادی انگشت شمار اجازه ورود و تماشای آثار موجود در آن را به دست می آوردند.

کاترین تئاتر خصوصی خود را که در نزدیکی گالری و در طی سال های 1783 و 1787 ساخته شده بود نیز، آرمیتاژ می نامید.

امپراتریس الیزابت، طی حکمی در سال 1745، دستور داد که از آن پس گربه ها، گنجینه موزه ارمیتاژ را در برابر موش ها محافظت نمایند.

توسعه موزه ارمیتاژ در سده نوزدهم

به تدریج، کلکسیون های سلطنتی با آثار باستانی و فرهنگی یونان و سیت که در طی حفاری های اجرا شده در پرشچپینا، دره پازیریک و دیگر مقابر باستانی که در جنوب روسیه یافته شده بود، غنی تر شد. به این ترتیب ایجاد یکی از غنی ترین مجموعه های طلای باستانی شروع شد. این مجموعه اکنون شامل بخش قابل توجهی از گنج های تروا است که به وسیله هاینریش اشلایمن کشف و از زیر خاک خارج شد و در سال 1945 به وسیله ارتش سرخ از موزه برلین ضبط شد.

تزار نیکولاس اول برای جای دادن مجموعه در حال توسعه عتیقه جات یونان، روم و مصر از معمار سبک نئوکلاسیک آلمانی به نام لیو فون کلنز خواست تا بنای موزه عمومی را طراحی کند. این بنا که در سال 1852 برای بازدید عموم گگردده شد، به احتمال بسیار اولین گالری در اروپای شرقی است که از ابتدا به همین قصد طراحی و ساخته شده است.

همچنان که تزارهای روس به توسعه مجموعه هنری خود مشغول بودند، آثار متعددی از داوینچی، یان ون ایک و رافائل در ایتالیا خریداری شدند. بزرگترین مجموعه آثار رامبرانت در جهان نیز متعلق به موزه ارمیتاژ است.

فراز و نشیب های قرن بیستم

در طی انقلاب روسیه در سال 1917، موزه سلطنتی آرمیتاژ جزو اموال خصوصی اعلام شد. پس از ملی شدن مجموعه های هنری عمومی ملی، دامنه آثار موجود در موزه وسعت بیشتری یافت. به خصوص ورود هنر مدرن از کلکسیون هایی چون مجموعه هنری سرگئی شکوکین (Sergei Shchukin) و ایوان موروزوف (Ivan Morozov) بسیار جالب توجه بود. از جمله آثار اضافه شده به موزه می توان از بیشتر آثار سال های اخیر گوگن، 40 اثر سبک کوبیسم پابلو پیکاسو و آثاری مشهور از بزرگان هنر مدرن مانند تابلو پایکوبی (La danse) اثر ماتیس و کافه شبانه (Night Café) اثر ون گوگ اشاره نمود.

حکومت شوروی توجه چندانی به نگهداری از هنر منحط طبقه بورژوا نداشت. به دستور ژوزف استالین تعدادی از با ارزش ترین آثار موجود در موزه آرمیتاژ در خارج از کشور به فروش رسید. از جمله این آثار می توان شاهکارهای بی رقیبی چون آلبا مدوناً اثر رافائل، ونوس در مقابل آینه اثر تیشین و بشارت اثر ون ایک را نام برد.

بسیاری از این آثار که به وسیله اندرو ملون تهیه شد، اکنون هسته مرکزی گالری هنر ملی در واشنگتن را تشکیل داده است. از دیگر موارد از دست رفته موزه که البته موارد مشابه آن ها یافت می گردد می توان به هزاران اثر هنری که از موزه ارمیتاژ خارج شده و به موزه پوشکین در مسکو و موزه های دیگری در سراسر اتحاد شوروی فرستاده شد اشاره نمود. تعدادی از کلکسیون های موزه نیز در طی محاصره لنینگراد در جنگ جهانی دوم، هنگامی که ساختمان موزه به عنوان پناهگاه در مقابل حمله هوایی استفاده شد، قربانی بمباران شد.

این دوره غم انگیز در تاریخ موزه آرمیتاژ در سال 1945 به انتها رسید. در این زمان دولت تلاش می کرد با انتقال دادن تعدادی از آثار هنری به موزه که در طی جنگ جهانی دوم به وسیله ارتش سرخ از آلمان تصرف شده بود، خسارات وارده را جبران کند. گران قیمت ترین بخش این غنیمت جنگی نقاشی های هنرمندان امپرسیونیست بود که از مجموعه های خصوصی طبقه ممتاز آلمان به دست آمده بود.

این نقاشی ها تا سال 1995 که موزه آن ها را در معرض دید عموم قرار داد، گمشده تلقی می شدند. به گفته دولت روسیه این آثار تنها می توانند بخش کوچکی از خسارات جبران ناپذیری که تهاجم آلمان به میراث فرهنگی روسیه وارد نموده اند- از جمله تخریب کامل کاخها و باغ های پترهوف و تزارسکو سلو را جبران کند. از طرفی دولت روسیه قانونی را تصویب کرد که به موجب آن بازگرداندن این آثار به صاحبان قبلی آن ممنوع اعلام شده است زیرا این افراد به خاطر تامین هزینه رژیم نازی گناهکار شناخته شده اند.

ورود به قرن بیست و یکم

در سال های اخیر، آرمیتاژ بیش از پیش پیشرفته و عمارت ستاد فرماندهی را نیز در بر گرفته است و به انجام پروژه های بزرگی در خارج از کشور نیز پرداخته است که موزه آرمیتاژ گوگنهایم در لاس وگاس، اتاق های آرمیتاژ در خانه سامرست در لندن و آرمیتاژ آمستردام در هلند از آن جمله اند.

مقامات موزه در ماه ژانویه سال 2006 اعلام کردند که 221 فقره آثار کوچک مانند جواهرات، شمایل های ارتودوکس، ظروف نقره و اشیائی با میناکاری فراوان از موزه به سرقت رفته است. ارزش این اشیا که تا به امروز یافته نشده اند، 543 هزار دلار برآورد شده است.

در طی انقلاب روسیه در سال 1917، موزه سلطنتی آرمیتاژ جزو اموال خصوصی اعلام شد. پس از ملی شدن مجموعه های هنری عمومی ملی، دامنه آثار موجود در موزه وسعت بیشتری یافت. به خصوص ورود هنر مدرن از کلکسیون هایی چون مجموعه هنری سرگئی شکوکین (Sergei Shchukin) و ایوان موروزوف (Ivan Morozov) بسیار جالب توجه بود. از جمله آثار اضافه شده به موزه می توان از بیشتر آثار سال های اخیر گوگن، 40 اثر سبک کوبیسم پیکاسو و آثاری مشهور از بزرگان هنر مدرن مانند تابلو پایکوبی La danse اثر ماتیس و کافه شبانه (Night Café) اثر ون گوگ اشاره نمود.

در سال های اخیر، آرمیتاژ بیش از پیش پیشرفته و عمارت ستاد فرماندهی را نیز در بر گرفته است و به انجام پروژه های بزرگی در خارج از کشور نیز پرداخته است که موزه آرمیتاژ گوگنهایم در لاس وگاس، اتاق های آرمیتاژ در عمارت سامرست در لندن و آرمیتاژ آمستردام در هلند از آن جمله اند.

مقامات موزه در ماه ژوئیه سال 2006 اعلام کردند که 221 فقره آثار کوچک مانند جواهرات، شمایل های ارتودوکس، ظروف نقره و اشیائی با میناکاری فراوان از موزه به سرقت رفته است. ارزش این اشیاء که تا به امروز یافته نشده اند، 543 هزار دلار برآورد شده است.

آثار هنری ایران

شاید برایتان جالب باشد بدانید در این موزه آثار هنری ایرانی نیز نگهداری می شوند. مجموعه قابل توجهی از کتیبه ها، نقش برجسته ها، قطعات کوچک مجسمه و هنرهای کاربردی تمدن و فرهنگ سومر، پایه گذاران تمدن بین النهرین و جانشینان آن ها اکد و بابل که امپراتوری قدرتمند آشور را به وجود آوردند و مردم مدیترانه باستان در این موزه نگهداری می شوند. نمونه های قدیمی تر مربوط به اوایل هزاره سوم پیش از میلاد شامل مجموعه ای از سفالینه های منقوش به دست آمده از یک گورستان در شوش است که مهارت صنعتگران عیلامی را نشان می دهد.

مجسمه هایی که در خبارزم در قرون اول تا چهارم میلادی و در نزدیک سمرقند در قرون پنجم تا هشتم میلادی خلق شده اند. از افتخارات این مجموعه هستند.

مشهورترین اشیا،مجسمه های سنگی و چوبی و نقاشی های دیواری عالی هستند که از کاخ پادشاهان، معابد و خانه ها یافت شده اند. یک دیوار کوب بلند با زمینه آبی که صحنه هایی مربوط به پهلوان ایرانی، رستم را نشان می دهد. پس از گذشت قرون متمادی به گونه ای است که گویا به تازگی خلق شده است.

پرده دیوار کوب دیگری از تالار سرخ کاخ یکی از سلاطین بخارا (قرون8 -7) به دست آمده است. مجموعه ظروف برنزی به دست آمده از بلخ، خوارزم و سغد مربوط به قرون چهارم تا هفتم از شاخص ترین نمونه ها در جهان هستند، این ظروف با تصاویر و کتیبه ها تزیین شده اند.

یکی از شاخص ترین اشیایی که در موزه ارمیتاژ نگهداری می گردد قدیمی ترین فرش ایرانی است که زینت بخش یکی از تالارهای موزه است.فرش پازیریکبه طور تصادفی به وسیله پروفسور رودلکو در مرز مغولستان (در ناحیه ای که پازیریک خوانده می شد) از زیر یخ کشف شد. این فرش در تابوت بزرگ یکی از ناقراب های هخامنشی در کنار پیکر مومیایی شده او قرار داده شده بود.

این فرش احتمالا در زمان مادها یا پارس ها (هخامنشیان) به منظور پوشاندن اسب بافته شده است. ابعاد فرش2 در 1/75 متر است.

شهر سن پترزبورگ سرشار از جاذبه های گردشگری است. اگر به این شهر زیبا سفر کردید تماشا این موزه را از دست ندهید.