اهدای خون و تأثیر آن بر سلامت: آیا می تواند کیفیت خون را در سطح ژنتیکی بهبود ببخشد؟ - یادداشت سریع

در این تحقیق، دانشمندان نمونه های خونی 217 مرد که در طول زندگی خود بیش از 100 بار خون اهدا نموده بودند را با 212 مرد که کمتر از 10 بار این کار را انجام داده بودند مقایسه کردند. هدف این پژوهش، آنالیز تفاوت های احتمالی در سلامت خون و عملکرد سلول های بنیادی آن ها بود.

کشف یک جهش ژنتیکی مفید در اهدانمایندگان مکرر خون

نتایج این مطالعه نشان داد که در خون اهدانمایندگان مداوم، احتمال وجود جهش های مفید در ژنی به نام DNMT3A بیشتر است. این ژن که یکی از عوامل کلیدی در تنظیم بیان ژن (Gene Expression) است، نقش مهمی در فرآیندهای رشد سلولی، پیری و احتمالاً پیشگیری از بعضی بیماری های خونی دارد.

دومینیک بونه (Dominique Bonnet)، زیست شناس سلول های بنیادی از مؤسسه فرانسیس کریک در بریتانیا، دراین باره شرح می دهد: ما انتظار داشتیم که اهدای مکرر خون ممکن است تأثیراتی در سیستم خون سازی بدن داشته باشد، اما مشاهده تغییرات ژنتیکی در سطح سلول های بنیادی خونی (Blood Stem Cells) موضوعی شگفت انگیز بود.

تأثیر اهدای خون بر عملکرد سلول های بنیادی خونی

سلول های بنیادی خونی، سلول هایی هستند که مسئول فراوری تمام انواع سلول های خونی در بدن هستند. با افزایش سن، این سلول ها ممکن است تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار گرفته و عملکرد آن ها دچار اختلال گردد که این امر می تواند زمینه ساز بروز بیماری هایی مانند لوسمی (Leukemia) یا سایر اختلالات خونی گردد.

یکی از یافته های کلیدی این پژوهش این بود که سلول های بنیادی خون در افرادی که مرتب خون اهدا می کردند، در مقایسه با افراد دیگر توانایی بازسازی بهتری داشتند. این مسئله به علت تغییراتی بود که در پاسخ سلول های بنیادی به هورمون اریترپوئیتین (Erythropoietin) مشاهده شد.

اریترپوئیتین هورمونی است که در زمان کاهش حجم خون به وسیله کلیه ها ترشح می گردد و وظیفه آن تحریک فراوری سلول های خونی تازه است. پژوهشگران دریافتند که در افرادی که به طور منظم خون اهدا می نمایند، سلول های بنیادی آن ها حساسیت بیشتری به این هورمون پیدا نموده اند و در نتیجه، فرآیند فراوری خون در بدن آن ها سریع تر و کارآمدتر انجام می گردد.

آیا اهدای مداوم خون می تواند به بهبود عملکرد خون یاری کند؟

این تحقیق نشان می دهد که از دست دادن خون به طور کنترل شده و منظم، مانند آنچه در اهدای خون اتفاق می افتد، ممکن است به فرآیند انتخاب سلولی یاری کند. در این فرآیند، سلول های بنیادی ای که بازسازی خون را سریع تر انجام می دهند، نسبت به سلول های دیگر مزیت پیدا نموده و بیشتر در بدن باقی می مانند.

پژوهش های تکمیلی روی موش ها نشان داد که جهش در ژن DNMT3A می تواند توانایی سلول های بنیادی در بازسازی خون را افزایش دهد. این موضوع از لحاظ پزشکی اهمیت زیادی دارد، چراکه می تواند به توسعه راهکارهایی برای بهبود عملکرد سلول های بنیادی در افراد مسن یا کسانی که دچار اختلالات خونی هستند، یاری کند.

تأثیرات بالقوه این پژوهش بر درمان بیماری های خونی

یکی از جنبه های جالب این مطالعه این است که می تواند سرنخ هایی درباره نحوه شروع و پیشرفت بعضی بیماری های خونی، از جمله سرطان خون، ارائه دهد.

از آنجا که جهش های ژنتیکی در سلول های بنیادی خون ساز می توانند زمینه ساز ابتلا به سرطان باشند، پژوهشگران همیشه در پی راه هایی برای درک این تغییرات و پیشگیری از آن ها هستند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که بعضی از این جهش ها می توانند به جای ایجاد بیماری، اثرات مثبتی داشته باشند و به بهبود عملکرد سلول های بنیادی یاری نمایند.

هکتور هوئرگا انکابو (Hector Huerga Encabo)، زیست شناس سلول های بنیادی و یکی از پژوهشگران این مطالعه، شرح می دهد: هدف ما این است که بفهمیم چرا بعضی جهش های ژنتیکی باعث بروز بیماری می شوند، درحالی که بعضی دیگر می توانند عملکرد سلول های بنیادی را بهبود ببخشند. اگر بتوانیم این فرآیندها را بهتر درک کنیم، شاید بتوانیم راهکارهای درمانی تازهی برای جلوگیری از سرطان های خونی توسعه دهیم.

آیا اهدای خون می تواند خطر بیماری های خونی را کاهش دهد؟

اگرچه یافته های این پژوهش نشان می دهند که اهدای مداوم خون ممکن است تأثیرات مثبتی بر سلامت خون داشته باشد، اما پژوهشگران تأکید می نمایند که برای رسیدن به نتایج قطعی، تحقیقات گسترده تری ضروری است.

بعلاوه باید در نظر داشت که افراد اهدانماینده خون معمولاً در سلامت عمومی خوبی قرار دارند، زیرا برای اهدای خون، معیارهای خاصی مانند سطح هموگلوبین مناسب، عدم ابتلا به بیماری های خاص و داشتن سبک زندگی سالم در نظر گرفته می گردد. بنابراین، بخشی از تفاوت های مشاهده شده در کیفیت خون این افراد ممکن است ناشی از سبک زندگی سالم تر آن ها باشد و نه صرفاً به علت اهدای خون.

دومینیک بونه دراین باره می گوید: مقدار نمونه ما نسبتاً کوچک است و برای رسیدن به نتایج قطعی، باید این پژوهش را در مقیاس های بزرگ تری انجام دهیم. اما این یافته ها اولین شواهدی هستند که نشان می دهند اهدای خون می تواند تأثیرات مثبتی بر سلامت خونی فرد اهدانماینده داشته باشد.

اهمیت اجتماعی اهدای خون

صرف نظر از فواید بالقوه اهدای خون برای فرد اهدانماینده، احتیاج جهانی به خون سالم همچنان یک مسئله جدی است. در بسیاری از کشورها، ذخایر خون به ویژه در شرایط بحرانی، با کمبود روبه رو هستند. به عنوان مثال، در ایالات متحده، هر دو ثانیه یک نفر به خون یا فرآورده های خونی احتیاج دارد.

با توجه به یافته های اخیر، اهدای خون نه تنها می تواند جان بیماران را نجات دهد، بلکه ممکن است برای سلامت خود اهدانماینده نیز فوایدی داشته باشد. حتی اگر این فواید هنوز احتیاجمند پژوهش های بیشتری باشند، انگیزه یاری به دیگران به تنهایی علت کافی برای مشارکت در این امر مهم است.

نتیجه گیری

این مطالعه نشان می دهد که اهدای مکرر خون ممکن است فراتر از یک اقدام انسان محبت آمیز باشد و اثرات مفیدی بر سلامت خون و عملکرد سلول های بنیادی داشته باشد. پژوهشگران امیدوارند که در آینده بتوانند ارتباط میان اهدای خون، جهش های ژنتیکی و سلامت خونی را با دقت بیشتری آنالیز نمایند تا راهکارهای تازهی برای بهبود کیفیت خون و پیشگیری از بیماری های خونی ارائه دهند.

منبع: Blood