مشخص شدن نکات نو در رابطه با تخت سلیمان - یادداشت سریع

میثم لباف خانیکی، سرپرست هیئت باستان شناسی گفت که آنچه بیش از دیگر بناهای مجموعه معماری تخت سلیمان جلب نظر می کند، بقایای ایوان رفیعی معروف به ایوان خسرو است که در غرب مجموعه و مشرف به دریاچه ساخته شده است .

لباف گفت:

در گام نخست، لزوم شناخت بنا ایجاب می کرد بخشی از ایوان ساسانی که در زیر لایه های متوالی مدفون شده بود، مورد مطالعه قرار گیرد؛ این بخش شامل قسمت های پایینیِ جرزهای شمالی و جنوبی ایوان و کف اصلی ایوان می شود که در دوره ساسانی ساخته شده است

به منظور پرهیز از اجرای کاوش های دامنه دار، تصمیم گرفته شد که در مرحله اول به خواناسازی دیواره های گمانه هایی اقدام شود که در سال 1380 در مجاورت جرزهای ایوان حفر شده بود .

لباف گفت که برآورد سال 1380، در محدوده چهار کارگاه (یک گمانه در مجاورت جرز جنوبی و سه گمانه در مجاورت جرز شمالی) صورت گرفته بود که در فعالیت باستان شناسی سال جاری دو گمانه، مورد خواناسازی و بازنگری قرار گرفت که در نتیجه خواناسازی گمانه های قدیمی، شکاف ها و شکستگی های موجود بر بدنه جرزهای شمالی و جنوبی ایوان خسرو به دقت بررسی و مستند نگاری شد .

این باستان شناس اضافه نمود:

همچنین به منظور بازبینی توالیِ لایه های فرهنگی و شناسایی سازه های عمقی، کارگاه جدیدی به ابعاد 2×2 متر به گوشه شمال شرق یکی از گمانه های قدیمی اضافه شد که دیواره های این گمانه، اطلاعات ارزشمندی از توالی لایه های فرهنگی در محل ورودی ایوان خسرو ارائه داد که یکی از مهم ترین یافته های این گمانه، مقطعی از یک کوره سفال پزی است که به نظر می رسد به صورت چاله ای در کف ایلخانی ایوان ایجاد شده بود .

لباف در ادامه گفت که بر اساس کاوش های باستان شناسی سال 1337، در بخش های مختلف تخت سلیمانِ ایوان خسرو به انضمام دو تالار جانبی و اتاق هایی که در منتهی تاِ غربی ایوان ساخته شده بودند، عمارتی مجلل را شکل می داده که در دوره ساسانی به عنوان شاه نشین کاربری داشته است .

به گفته این باستان شناس، فرسایش و ویرانی این ایوان در ادوار پس از سقوط ساسانیان و رسوب گذاری پیاپی دریاچه سبب شده که کف اصلی ایوان در زیر لایه ای از خاک و آوار به ضخامت تقریبی سه متر مدفون شود؛ زمانی که ایلخانان مغول در قرن هفتم هجری به تخت سلیمان آمدند، کف جدیدی بر سطح برآمده زمین ساختند .

لباف با اشاره به اینکه ایوان خسرو در دوره ایلخانی بر بلندای جرزهای شمالی و جنوبی اضافه نموده شد و این بار، طاق جدیدی با قوس جناغی بر جرزهای این ایوان استوار گشت، گفت:

در همین دوره، نمای ایوان با طاق نماها و مقرنس های ایلخانی تزیین شد و فضای داخلی با کاشی های زرین فام پوشش یافت. همچنین در فضاهای جانبی نیز پاره ای تغییرات انجام شد و دو تالار هشت گوش مجلل در دو گوشه انتهایی ایوان خسرو بنا شد .

به گفته لباف، عکس هایی که در اوایل قرن حاضر از ایوان خسرو تهیه شده، بیانگر این است که تا قبل از سال 1335 شمسی، جرز جنوبی ایوان تا ارتفاع قابل توجهی باقی بوده و هنوز آثاری از تزیینات معماری و کتیبه های ایلخانی بر نمای ایوان مشهود بوده است، ولی به دلیل به یغما رفتن مصالح معماری و عوامل مخرب محیطی، این دیوار فرو ریخته و امروزه تنها بخشی از جرز شمالی ایوان خسرو به جای مانده است .

ین باستان شناس در ادامه اضافه نمود:

به منظور حفظ بقایای جرز شمالی ایوان، در دهۀ 1350 شمسی، شبکه درهم تافته ای از لوله های آهنی برگرد این سازه ایجاد شد تا از رانش بیشتر دیوار و تخریب آن پیشگیری شود. اگرچه داربست فلزی، به خوبی از وظیفه خویش برآمده، ولی منظر نازیبایی به ایوان خسرو بخشیده است؛ ازاین رو، پایگاه تخت سلیمان در سال جاری بر آن شد تا با همکاری متخصصانی از پژوهشکده بناها و بافت های تاریخی پژوهشگاه میراث فرهنگی گردشگری و دانشگاه درسدن آلمان در جستجوی راهکاری حفاظتی، به استحکام بخشی بنای مزبور پرداخته و نهایتاً داربست ها را با روش ها و ابزارهای نوین جایگزین کند .

طبق این گزارش، مجوز بازنگری کاوش های پیشین و انجام کاوش محدود در گمانه ایوان غربی تخت سلیمان از طریق رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری صادر شده است .