برای نخستین بار فرایند تشکیل قمر در سیاره ای فراخورشیدی رصد شد - یادداشت سریع

شکل گیری سیارات فرآیندی پیچیده و چند لایه است. حتی با وجود داده های بسیاری که تا به امروز از سیاره های فراخورشیدی کسب نموده ایم، هنوز تنها دو سیاره را می شناسیم که به طور کامل تشکیل نشده اند.

این دو سیاره که با نام های PDS 70b و PDS 70c شناخته می شوند و به وسیله تلسکوپ بسیار عظیم (VLT) کشف شده اند، از برترین اجرامی هستند که به بشر در تکمیل مدل های شکل گیری سیارات یاری می نمایند.

اکنون تأیید شده است که یکی از این سیاره های فراخورشیدی، ویژگی جالب تری هم دارد و دارای یک قرص قمرساز در اطراف خود است. این یافته تازه به یاری مشاهدات صورت گرفته به وسیله آرایه میلی متری عظیم آتاکاما (آلما) حاصل شده است.

ستاره شناسان مدت ها پیش بینی می کردند که سیاره PDS 70c به وسیله چنین دیسکی در بر گرفته شده است اما با مشاهدات و تصاویر قبلی قادر به تأیید وجود آن نبودند. اکنون وجود چنین دیسکی به طور فیزیکی و فراتر از تردیدها تأیید شده است.

فرایند تشکیل قمر سیارات هم اکنون کمتر از تشکیل خود سیارات شناخته شده و حتی تاریخچه ماه زمین هم هنوز قابل بحث است. اما کشف PDS 70c باعث می گردد تا دست کم فرایند شکل گیری یکی از اجرامی که در حال تماشای آن هستیم، روشن گردد. در حقیقت، در این دیسک مواد کافی وجود دارد تا بتواند سه قمر به میزان ماه را در اطراف سیاره ای مانند مشتری ایجاد کند.

فرایند تشکیل قمرها در تشکیل سیاره ها هم نقشی اساسی دارد و دیسک های سیاره ای که می توانند قمرها را ایجاد نمایند در شکل گیری خود سیاره هم اثرگذار است. مشاهده تکامل دیسک به دانشمندان یاری می نماید تا مدل های خود را پیرامون شکل گیری قمر و شکل گیری سیارات توسعه دهند.

این تکامل قطعا میلیون ها سال طول خواهد کشید اما در حال حاضر PDS 70c تنها سیاره شناخته شده با یک نوع دیسک پیرامون سیاره ای است و اهمیت زیادی برای مطالعه دارد.

مجموعه داده هایی که وجود این دیسک را تأیید می نمایند، بعلاوه نشان می دهند که دوقلوی زحل-مانند این سیاره، یعنی PDS 70b برخلاف آنچه بعضی دانشمندان در گذشته پیشنهاد می کردند، دیسکی در اطراف خود ندارد.

هر چند احتمال می رود در آینده و با تلسکوپ های قدرتمندتر، اجرام دیگری از دیسک های قمرساز در اطراف سیاره های فراخوشیدی یافت گردد، اما تا آن موقع، این برترین سامانه شکل گیری قمر موجود است.

بدین ترتیب با توجه به منحصربه فرد بودن، سیستم PDS 70 همچنان به اسم یک نقطه تمرکز در رصدها باقی خواهد ماند. هم اکنون جزئیات مهم دیگری وجود دارد که باید با استفاده از ابزارهای موجود آنالیز گردد و امید می رود که جزئیات بیشتری هم از این سامانه مجذوب کننده کشف گردد.

تلسکوپ هابل فرآیند شگفت انگیز تشکیل یک سیاره فراخورشیدی را رصد کرد

عکس کاور: طرحی گرافیکی از دیسک قمرساز اطراف سیاره

Credit: SO/L. Calçada, ALMA (ESO/NAOJ/NRAO)/Benisty et al./Gizmodo

منبع: Science Alert